“Vandaag zijn we op deze bijzondere plek samengekomen, een plek die bijna op knappen staat van geschiedenis, en dit jaar 101 jaar bestaat; het Sint Hubertus Jachthuis. Hier heeft Helene vanuit haar werkkamer over de vijver gestaard, kijkend naar al wat ze heeft gebouwd, en al wat ze heeft verloren, tussen de dag dat ze geboren werd, en de dag dat ze stierf.”

Vier acteurs pogen in het gedachtegoed van Helene Kröller-Müller een ode te brengen aan de kunst. Waar ik mijn hart aan ophang is een voorstelling over een bijzondere vrouw die liever tegen haar schilderijen praatte dan tegen mensen van vlees en bloed. Over hoge verwachtingen en grote teleurstellingen. Over op zoek zijn naar houvast, om iets te hebben wat het waard is om voor te leven. Over alleen zijn. En alleen sterven.

Deze tekst schreef ik in opdracht van Lise-lott Kok - Muziektheater De Plaats (Arnhem), voor op locatie in het park de Hoge Veluwe, bij het Sint Hubertus Jachthuis. Vanwege Corona is deze voorstelling 2 jaar uitgesteld en speelde de voorstelling uiteindelijk in het voorjaar 2022. 
Regie: Lise-Lott Kok & Nicole Vervloed | Muziekcompositie: Miguel Boelens | Spel: Joris Erwich, Saskia Bonarius, Simon Boer, Rosine Langbroek, Agnes Bergmeijer.

PROLOOG

De acteurs lezen een brief voor:

“Welkom allemaal.
Dames, heren
mensen
Toeschouwers”

Want dat is wat jullie zijn, nu.
Toeschouwers.
Ja.

“Dit is een theatervoorstelling.
Wat wij spelen is niet echt.
Wat wij spelen is een creatieve vastlegging van een gemoedstoestand.
Een interpretatie van de werkelijkheid,
gemaakt met emotie, met de bedoeling om een emotie teweeg te brengen.
Om je te laten huilen”

Of lachen. Dat is ook een emotie.

“te vertederen
Te laten wankelen
Het hoeft niet mooi te zijn, om ervan te kunnen genieten.”

Nee.

“‘Mooi’ bepaald niet de waarde.
Ook niet ‘natuurgetrouw’ of ‘net echt’...”

Of ‘knap gedaan’, zoveel tekst uit z’n hoofd, en zo’n ingewikkelde constructie.
Want dat is het wel.
Ja.
Ja, maar dat bepaalt niet de kwaliteit.
Nee.

“De waarde zit in het er bovenuit stijgen.
Van jullie. Het publiek.
De toeschouwer.
Als een soort catharsis; dat je emoties doormaakt, om ervan gereinigd te worden, en je er met afstand naar kan kijken.
Kunst is namelijk een van de zeldzame sleutels tot de ziel.
Zodat je - er eenmaal bovenuit gestegen - van een hoger standpunt kan zien, dat al dat kwade en al dat goede toch één groot gebeuren is.
Dat schijnbare tegenstellingen bij elkaar horen: materie en geest, pijn en blijdschap, en dat dit juist bestaat bij elkaars gratie.
Dat de samenhang der dingen noodzakelijk is. 
En dat alles samenhangt.
Alles, en iedereen.”

Zo dus.

“U gaat zo kijken, luisteren, als het even kan voelen, en hopelijk ook denken -

(Ja durf vooral te denken! Met waarnemen alleen kom je niet tot echte inzichten.)

- naar dit Gesamtkunstwerk; Het ideale samenspel van alle kunsten.

in de lijn van Berlage die ook van zijn creatie (wijzend naar het jachthuis) één geheel wilde maken, samen met de natuur, tot het ontwerp van het bestek aan toe.
Compleet overeenkomstig met zijn bouwstijl: eerlijk en transparant (hout is hout, steen is steen, een acteur is een acteur), de constructie zichtbaar en niet bedekt met stucwerk en verf.
Laat dit een ode zijn.
Een ode aan de kunst.
Kijk open, dweep niet, haat niet, begrijp en zoek, wellicht.
En dan: overstijg!
We leggen de lat hoog hiermee, dat realiseren wij ons al te goed.
Maar Van Gogh schreef ook ooit aan zijn broer:”

Theo, zo heette zijn broer

“Theo” schreef hij, “Theo, ik zeg u, men moet als men actief wil wezen niet bang zijn om eens iets verkeerd te doen, niet bang zijn om in enige fouten te vervallen. Om goed te worden denken velen dat ze er komen zullen door geen kwaad te doen – en dat is een leugen. Dat leidt tot stagnatie, tot (medio - medio- mediosi - mediocri-) mediocriteit.”

Middelmatigheid.

“Dus hooggeëerd publiek:
Laat dit een ode zijn aan de emotie,
Aan de ziel
Aan de zo oprecht mogelijk gespeelde leugens
Aan een interpretatie van de zuivere waarheid
Aan het leven
Aan het overleven
Aan het verlangen
De teleurstelling
En aan de troost.”

Wilt u ons volgen?



DEEL 1 - Waar ga ik heen?

4 acteurs, een koor, circusartiesten en een violist

Saskia, Joris en Simon staan voor het Jachthuis. Nerveus, strak van energie.
Rosine niet, die staat ergens op de hoek.

Saskia
Als 80 jaar na je dood, mensen je naam nog kennen -
als alles wat van jou was, nog steeds aan jou herinnert -
als er mensen zijn die nu nog boeken over je schrijven, voorstellingen over je maken -

Joris
Dan ben je iets waard geweest.

Saskia
Dan heb je sporen verdiend en nagelaten.

Simon
Dan ben je de steen geworden, die de rivier verlegt.

Joris
Dan heb je nut gehad. Nut.

Simon
N-U-T

Joris
En dat gaan wij ook doen, nu. Nut hebben. Van betekenis zijn. Gezamelijk. In de voetsporen van één van onze voorbeelden; (Doet Helene na) “Ik was nu eenmaal zoo geaard dat ik iets hebben moest wat ik de moeite waard vond om voor te leven. Pas dan zou ik iets waard zijn.”: Helene Kröller-Müller. (Helène Kroller-Muller)

Simon
Heleene

Joris
Dat zeg ik

Simon
op z’n Duits, niet op zijn Frans.

Joris
Heleene Kruller-Muller

Saskia
Kruuler-Muuler

Joris
Kruuller-Muuler

Simon
nee twee keer puntjes

Saskia
puntjes...

Simon
Kruller- Muuler

Saskia
‘n Umlaut heet dat

Rosine
Ik zou graag willen beginnen.

Saskia
Kroeler-moeler.

Joris
Ja, sorry. En dat gaan wij ook doen. Toch?
Waar was ik ook alweer?

(fluisteren in zijn oor)

Joris
Ja! Nut hebben. Nu. Nut. N-U-T. Gezamelijk. In de voetsporen van een van onze voorbeelden; Heleene Kruller-Muuler.

Simon
Kreuler-Muuler

Saskia
Vandaag zijn we op deze bijzondere plek samengekomen, een plek die-

Simon
We moeten de subsidiënten nog noemen.

Saskia
Wie?

Simon
De geldschieters.

Saskia
Oh ja. Dit Gesamtkunstwerk -

Joris
Waarom is dat in het Duits?

Saskia
Omdat Helene Duits was.

Simon
Nee jongens, het begrip Gesamtkunstwerk komt van…

Saskia
Ja lieve Simon, genoeg. Dit Gestamtkunstwerk -

Simon
Gesamtkunstwerk

Joris
het totaalkunstwerk?

Simon
Het ideaal kunstwerk -

Joris
ik krijg jeuk van het woord kunst
.. nee, sorry, ik bedoel…van kust, kut, sorry ik krijg jeuk van kunst-stoffe ...onderbroeken.
Ik heb liever katoen, biologisch

Saskia
- is financieel mogelijk gemaakt door het Fonds Podiumkunsten, Provincie Gelderland, gemeente Arnhem, gemeente Apeldoorn en gemeente Ede, het Lirafonds, en zijn vader (naar Simon wijzend).

Simon
Dat had je niet hoeven zeggen.

Joris
Josine wil beginnen.

Rosine
Rosine!

Joris
Rosine!

Saskia
Tuurlijk wel. Of vind je dat gênant?

Simon
Nou het kan een verkeerde indruk wekken.
Het is niet zo dat ik daarom deze rol heb gekregen.
Ik heb hem zelf verdiend.

Saskia
Audities?

Simon
Gevraagd.
Jullie niet? (anderen knikken nee)

Joris
Ik mis een beetje de structuur.
Ik kom er niet lekker in zo.

Saskia
Oké

Simon
Je wilt zeker een duidelijk begin, midden en eind

Joris
euhm ja

Simon
Ja, want dat is waar mensen in willen geloven. Dat er een verhaal is, met een logica, en een doel, een oorzaak en gevolg, een begin, midden en einde, en dat het ook nog ergens over gaat.

Saskia
Zullen we beginnen nu?

(Rosine
JA!)

Joris
Graag

Simon
Maar weet je Joris, zo zit het niet.

Saskia
Ssht!
Vandaag zijn we op deze bijzondere plek samengekomen, een plek die bijna op knappen staat van geschiedenis, en dit jaar 101 jaar bestaat; (Allen Hoera!) het Sint Hubertus Jachthuis. Gebouwd in opdracht van Helene en Anton Kröller Müller -

Simon
Kruller-Muuler

Saskia
en ontworpen door Hendrik Petrus Berlage.

Simon
Hein voor intimi

Saskia
Hier heeft het echtpaar de laatste twee jaar van hun leven gewoond.
In dit huis is hun leven bewaard.
Alsof ze even uit rijden zijn en zo terug komen.
Hier hebben ze gelopen. Gekeken, gedacht, getwijfeld, getreurd.
Hier heeft Helene vanuit haar werkkamer over de vijver gestaard.
kijkend naar al wat ze heeft gebouwd
en al wat ze heeft verloren
tussen de dag dat ze geboren werd, en de dag dat ze stierf.

Joris
Een begin- en een einde.

Rosine
Mag ik?

Muziek - (Graf)kist wordt ‘binnen’ gedragen (begeleid door een koor). Rosine op viool.